به پاس مقاومت زنان کرد در برابر داعش و دیگر جریانهای افراطی و تکفیری یک نشست علمی روز سه‌شنبه، ۱۱ آذرماه، در تالار امیرالمؤمنین مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، با عنوان «ظرفیت‌های اجتماعی زنان در تاریخ و فرهنگ ایران» برگزار شد.
این نشست که طبق اعلام قبلی قرار بود ۳ ساعته باشد، به سبب استقبال گسترده علاقه مندان، بیش از چهار ساعت به طول انجامید و در آن جمعی از اساتید سر‌شناس و چهره‌های معروف تاریخی، فرهنگی و سیاسی سخنرانی کردند. سخنران افتتاحیه مراسم، سید کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. پس از آن به علت اینکه حجت‌الاسلام علی یونسی دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقوام و مذاهب به همراه هیأت دولت در سفر استانی به سر می‌برد، دکتر علی میرانصاری معاون بخش ادبیات مرکز، یادداشت او را برای حاضران قرائت کرد.
دیگر سخنرانان این نشست به ترتیب عبارت بودند از: دکتر فتح الله مجتبایی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و مشاور عالی مرکز، دکتر سید صادق سجادی، عضو شورای عالی علمی و معاون علمی پژوهشی مرکز، دکتر سید جواد طباطبایی عضو شورای عالی علمی و مدیر بخش فلسفه مرکز، خانم دکتر ژاله آموزگار استاد دانشگاه تهران و عضو شورای عالی علمی مرکز، دکتر احمد پاکتچی عضو شورای عالی علمی و مدیر بخش علوم قرآنی، حدیث و فقه مرکز، خانم دکتر شهلا اعزازی استاد سابق دانشگاه علامه طباطبائی و کار‌شناس مطالعات زنان، کاوه بیات محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر، دکتر محمود جعفری دهقی مدیر گروه ایران‌شناسی و فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران و عضو شورای عالی علمی مرکز، خانم آلاله ورجینی کار‌شناس ارشد حقوق بین الملل، خانم سعادت پیرانی کار‌شناس ارشد مطالعات زنان و خانم مریم فرزانه کار‌شناس ارشد تاریخ و دستیار بخش کرد‌شناسی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دبیر علمی این نشست دکتراسماعیل شمس، مدیر بخش پژوهشهای کرد دائره‌المعارف بود و برنامه هم با مدیریت او ادامه یافت. همچنین در این مراسم شماری از چهره‌های شناخته شده فرهنگی و فعالان زنان از جمله عماد الدین باقی، جلال جلالی‌زاده، صالح نیکبخت، مرضیه مرتاضی لنگرودی، فریده غیرت، فخرالسادات محتشمی‌پور، صدیقه حجت پناه، جمعی از اهالی مطبوعات و البته بسیاری از علاقه‌مندان به موضوع حضور داشتند. ذکر این نکته لازم است که گرد آمدن این همه چهره فرهنگی و رسانه‌ای برای چنین موضوعی اتفاقی کم نظیر و جالب توجه بود و همراهی و همدلی جامعه فرهنگی ایران را با موضوع نشست نشان می‌داد.
در آغاز مراسم، دبیر علمی نشست گزارشی از علل و فرایند برپایی آن را ارائه کرد. او با اشاره به تاریخچه اندیشه‌های افراطی و تکفیری اظهار داشت که چنین اندیشه‌هایی از قرون اولیه اسلامی تا کنون کمابیش با نامهای متفاوتی وجود داشته‌اند، ولی معمولا در جوامعی مجال فعالیت می‌یابند که از نظر فرهنگی و اقتصادی در سطح پایینی باشند. او با رد نکردن این احتمال که هدایتگران پشت پرده افراطی‌ها ممکن است برخی بازیگران منطقه‌ای و بین المللی باشند، تأکید نمود که پیاده نظام و نیروهای اصلی آن‌ها معمولا از طبقه نا‌آگاه، فقیر، در حاشیه و‌گاه مأیوس و سرخورده از وضعیت موجود هستند. هر چه قدر در جامعه‌ای فقر و بیکاری گسترش یابد و به موازات آن، از نظر تاریخی و فرهنگی، خودآگاهی مردم ارتقا نیابد، بر شمار کسانی که ممکن است در آینده به شکل بالقوه به یاران داعش و امثال آن‌ها تبدیل شوند، افزوده می‌شود. علاوه بر آن، اعمال پدیده تحقیر و تبعیض مذهبی در یک جامعه و ترس این جریان‌ها از طرد و حذف، می‌تواند، زمینه فعالیت آنان را تسهیل و تسریع کند.
شمس، کردستان سوریه و عراق و مرزی به طول هزار و چند صد کیلومتر از خانقین تا شنگال (سنجار) و از آنجا تا کوبانی را میدان اصلی جنگ با داعش، و کرد‌ها را مهم‌ترین مانع پیشروی داعش در مقطع کنونی خواند و اظهار داشت که در این چند ماه مردم این مناطق با دادن صد‌ها شهید، آواره شدن صد‌ها هزار نفر و ویران شدن صد‌ها روستا و چندین شهر، توانستند سد محکمی را در برابر داعش به سوی مرزهای ایران درست کنند. در این مقاومت تاریخی، حماسه کوبانی بیش از همه جا شهرت جهانی یافت و در کوبانی هم، مقاومت شیرزنان کرد به نگینی درخشان در تاریخ تبدیل شد. هرچند گروه‌ها و جریانهایی سعی کردند این مقاومت را مصادره به مطلوب کنند ولی باید گفت که این حماسه صرفا برآمده از اراده ملتی بود که حاضر شدند جان خود را فدا کنند تا موجودیت و انسانیت و شرافتشان پایمال نشود. مقاومت زنان کرد در تداوم سنت تاریخی مبارزه با مهاجمان و دشمنان این مرز و بوم صورت گرفت که یاد و خاطره‌اش در شاهنامه‌ها و رزمنامه‌هایی که قرن‌ها ورد زبان مردم بوده‌اند، و در صفحات مختلف کتابهای تاریخ، باقی مانده است. این شیرزنان، از یک سو حماسه کردیه‌ها یا گردیه‌ها ی تاریخ و فرهنگ ایران را زنده کردند و در مقام نگهبانان مرزهای دنیای آریایی مانع موفقیت افراط گرایان شدند و از سوی دیگر با شکستن اسطوره ارعاب افراط گرایان به انسانیت، صلح جهانی و جامعه متمدن خدمت نمودند وحقیقتا این انتظار وجود داشت که در کشور ما نهاد‌ها و مراکز مرتبط به انحای گوناگون از این مقاومت تاریخی تجلیل می‌کردند ولی به هرحال چنین کاری انجام نگرفت. با توجه به این مسأله مرکز دائره المعارف تصمیم گرفت برای پاسداشت یاد و خاطره این مقاومت انسانی، چنین نشستی را برگزار کند و از اساتید و دانشمندان و صاحب نظران مختلف در حوزه‌های سیاست، تاریخ، جامعه‌شناسی، اسطوره‌شناسی، فقه و حدیث، ادیان باستانی، مطالعات زنان و.. بخواهد به ارائه دیدگاههای خود در این زمینه بپردازند. او در خاتمه از مرکز دائره المعارف و ریاست آن برای برگزاری این نشست و از حجت‌الاسلام یونسی دستیار محترم رئیس جمهور در امور اقوام و مذاهب برای مشارکت در آن تشکر کرد.
پس از خاتمه گزارش دبیر علمی، کاظم موسوی بجنوردی به عنوان سخنران افتتاحیه به جایگاه رفت و با ایراد سخنانی به تشریح زمینه‌های ظهور داعش و نقش زنان کرد در مهار کردن آن پرداخت. او افراطی‌گری مذهبی را ناشی از استناد صرف به متون روایی و منقول و حذف عقل و اخلاق در تفسیر و تأویل احکام دینی خواند و نتیجه چنین تفسیری را تبدیل احکام دینی به احکام ضد عقلی و ضد اخلاقی دانست.
وی تأکید کرد که اگر دینداران خود را مقید کنند که در صورت ناسازگاری حکمی دینی با اخلاق و عقل، آن را از اعتبار بیندازند، فجایعی به نام دین انجام نخواهد گرفت. آنگاه اگر به کسی که عضو طالبان، القاعده، داعش یاهر نام دیگری است، دستور دهند که سر فلانی را ببر به دلیل اینکه تفکر دینی‌اش مخالف تفکر شماست پاسخش این خواهد بود که چون این فتوای دینی منافی عقل و اخلاق است، اجرایش نخواهد کرد. او جنایتهای داعش اعم از سر بریدن اسرا و حتی مقتولین و به کنیزی گرفتن زنان را نتیجه چنین تفسیر ناروایی از دین دانست و هدف داعش از این اقدامات را ایجاد رعب و وحشت در جامعه دانست که از قضا نتیجه بخش هم بود و پیش از کوبانی، داعش به هرجا حمله می‌کرد، مردم آنجا از ترس گرفتار شدن به چنین فجایعی فرار می‌کردند. کاری که مردان و زنان کوبانی کردند این بود که این سد وحشت را شکستند. فرار نکردند، در سنگر ماندند و تا آخرین گلوله مقاومت کردند. او در خاتمه سخنانش گفت که مقاومت هم تباران کرد، برای ما ارزش والایی دارد و وظیفه‌ی ملی ماست که از آن‌ها حمایت کنیم، یاد و خاطره آن‌ها را زنده نگه داریم. خاطره فداکاری‌های شیرزنانی که شاخ داعش را شکستند و به همه نشان دادند که راه شکست داعش و زائل کردن اسطوره ارعاب و وحشت آنان مقاومت است و بس.
پس از آن پیام آقای یونسی قرائت شد که محور آن تقابل دو اندیشه «جهاد نکاح» در میان گروههای افراطی و دفاع شجاعانۀ زنان ایرانی‌نژاد در کوبانی بود. او با اشاره به این نکته که در چند ماه اخیر، دو اسم و دو عنوان داعش، به عنوان مظهری از خشونت، سنگدلی و بیرحمی و کوبانی، به عنوان مظهری از مقاومت و قهرمانی، آن هم به دست زنانی از آن دیار به سر زبان‌ها افتاد، خاطر نشان کرد که کوبانی از نظر جغرافیایی از ۳ جهت به نواحی عرب نشین و از یک جهت به ترکیه محدود است. اما ماهیت آنچه در این شهر رخ داد از نظر تاریخی بیشترین شباهت را به عناصر فرهنگ ایرانی دارد. تصویر زن کوبانی هرچند مدتهاست از صحنه خاورمیانه حذف شده، ولی در گذشته به کرات در شاهنامه آمده است. بی‌تردید، مهم‌ترین ویژگی زنان شاهنامه، قدرت و ظرفیت فرماندهی آنان بوده است. وی برای نمونه به گُـردآفرید اشاره کرد که در مقام زنی فرمانده، بر دژی استوار فرمان می‌راند. او آنقدر در خود جسارت و قدرت می‌دید که به جنگ سهراب رفت. فردوسی درباره او می‌نویسد:
زنی بود بر سان گُـردی سوار همیشه به جنگ اندرون نامدار
کجا نام او بود گرد آفرید که چون او به جنگ اندرون کَس ندید
بپوشید درع سواران به جنگ نبود اندر آن کار، جای درنگ
او اضافه نمود که فردوسی گُردیه را زنی از دیارِ مادِ کهن (فهلو، پهلو یا ماد کهن) می‌نامد. دیاری که حدود آن را در منابع جغرافیایی، غرب ایران گفته‌اند. به نظر من تصویر زنان کوبانی بیش از هرچیز به تصویر گُـردیه در شاهنامه شباهت دارد. چنان که گفته می‌شود فرماندهی دلاوران کوبانی را امروزه، بانویی جوان بر عهده دارد. این زنان بسان گُردیه شاهنامه و گُردیه‌های تاریخ، دشمنان انسانیت و حرّیت را شکست خواهند داد.
در تقابل با این اندیشه، جهاد نکاح قرار دارد که در هیچ کدام از مکاتب فقهی اهل سنت سابقه ندارد. این کار که نوعی تقدیس فحشا و بردگی جنسی بود در کنار قتل عام بی‌گناهان و بردگی زنان اقلیت‌های دینی، چهرۀ واقعی گروههای افراطی را به نمایش گذاشت. در این هنگامۀ شگفت‌انگیز، پدیده جدیدِ زنانِ قهرمانِ کردِ کوبانی، همه توجهات جهانی را به سوی خود جلب کرد و اسطوره شکست ناپذیری گروههای افراطی توسط زنان قهرمان کوبانی به بطالت کشانده شد و به هزیمت رفت. بدعت جهاد نکاح اگرچه تحقیر و توهین زنان مسلمان بود اما رشادت، مقاومت و قهرمانی زنان کوبانی آن لکه ننگ را از دامن اسلام پاک کرد و جلوه جدیدی از شخصیت زن شرقی و ایرانی و مسلمان به نمایش گذاشت.
سخنران بعدی نشست دکتر فتح الله مجتبایی بود او که عمده تحقیقاتش در حوزه تاریخ ادیان باستانی است، در ابتدا با ستایش از مقاومت زنان کرد در کوبانی و دیگر نواحی، این زنان را دختران «گرد آفرید» نامید و از اینکه آنان همانند گردآفرید به مبارزه پرداختند، ابراز خوشحالی کرد.، او این مبارزه را نشانه‌ای از تجدید حیات و احیای نقش زنانی همچون گردآفرید در تاریخ ایران باستان و آشکارکننده ظرفیت‌ها و پتانسیلهای ناشناخته زنان دانست و از این زاویه برخی ویژگیهای زنان کرد را مشابه زنان شاهنامه و دیگر متون باستانی خواند. مجتبایی سپس به تناسب موضوع نشست به برخی از این ویژگی‌ها اشاره کرد. او برابری امشاسپندان زن و مرد در دین زردشتی (۳ زن و ۳مرد) و و جود ایزدبانوهایی مانند ناهید و... را نشان دهنده برابری نسبی جایگاه زن و مرد در عصر مادر سالاری و سپس دوره باستان خواند. به باور او پس از این دوره، زن زاینده، جای خود را به مرد قدرتمند داد و دوره مردسالاری آغاز شد که مشخصه‌اش، کنار رفتن صلح و جایگزینی جنگ با زور عضله و بازو بود. مجتبایی با اشاره به موفقیتهای کنونی زنان در عرصه‌های علمی، سیاسی، اقتصادی و این اواخر نظامی (نظیر آنچه در کوبانی رخ داد) بر این نکته تاکید کرد که دوره مردسالاری هم در حال اتمام است و جهان به تدریج وارد دوره عقل سالاری می‌شود. او با اشاره به موانع موجود بر سرراه این گذارتأکید کردکه چنین تحولی قطعا صورت خواهد گرفت و هیچ کس نمی‌تواند جلوی آن را که مشیت الهی و مصداق آیه «کل یوم هو فی شأن» است، بگیرد.
پس از آن نوبت به دکتر سید صادق سجادی رسید تا از منظر تاریخی، به بررسی موضوع سمینار بپردازد. او در ابتدا با تأکید بر این نکته که سیر تاریخ ایران و خاورمیانه از گذشته تا امروز به طرز عجیبی برای زنان نزولی بوده، اظهار داشت، زنان ایرانی از دوران باستان ازماندانا مادر کوروش و دختر آستیاک آخرین پادشاه ماد، تا، آرتمیس ساتراپ هخامنشیان در ایالت کاریه در آسیای صغیر ودو دختر خسرو پرویز یعنی پوران دخت و آزرمی دخت که مدتی بر تخت پادشاهی ساسانی نشستند، در تحولات سیاسی و اجتماعی نقش داشتند.
همچنین وجود زنان فرمانروا و نقش آن‌ها در تحولات اجتماعی و اقتصادی ایران پس از اسلام نیز انعکاسی از همین دیدگاه است. در ایران عصر اسلامی شمار زیادی از فرمانروایان مقتدر زن ازسیده خاتون زن فخرالدوله، فرمانروای آل بویۀ ری، و مادر مجدالدوله تا شجره الدرایوبی بنیانگذار سلسله ممالیک وجود داشته‌اند که در حکومتداری از مردان هم موفق‌تر بوده‌اند.
وی در پایان سخنانش گفت حماسه‌ای که امروز زنان کرد در کوبانی و سایر مناطق مورد حمله سلفیان تندرو آفریدند یکی از بارز‌ترین نقش‌هایی است که ریشه‌های آن در تاریخ و فرهنگ ایران وجود دارد، تاریخ و فرهنگی که با کرد‌ها ریشه و سرنوشت مشترکی از گذشته تا امروز داشته است. در این سرنوشت مشترک هر اتفاقی که برای کرد‌ها افتاده، برای ایران هم افتاده است. اگر زخمی بر پیکره کرد وارد شود گویی بر پیکره همه ایرانی‌ها وارد شده است و ایرانی‌ها به همین دلیل موظفند که اگر اتفاقی برای کرد‌ها بیفتد از کیان آن‌ها محافظت کنند.
پس از آن نوبت به دکتر سیدجواد طباطبایی رسید تا از منظر علم سیاست به تحلیل مقاومت زنان کرد در برابر پدیده داعش بپردازد. وی با تمایز قائل شدن میان افراط گرایان قدیم با افراط گرایی جدید، افراط گرایان جدید را کسانی دانست که با قرائتی ایدئولوژیک، تنگ و افراطی از دین در صدد تشکیل دولتی ایدئولوژیک هستند. او با اشاره به اینکه امروزه افراط گرایان غیرقابل کنترلی که در صدد ساختن دولت ایدئولوژیک هستند، در شرق و غرب ایران فرهنگی فعال شده‌اند، یادآور شد که مصلحت آینده کشور ما ایجاب می‌کند که پس از این در سیاست داخلی و سیاست خارجی خود نگاه مبتنی بر منافع ملی و ایران فرهنگی را جایگزین نگاه ایدئولوژیک دینی بکنیم. زیرا در صورت تأکید بر نگاه مذهبی، افراط گرایان در واکنش به ما بر دامنه تندروی‌های خود خواهند افزود و برای دولت و ملت ما تولید مشکل خواهند کرد. او در خاتمه اظهار داشت که مقاومت کرد‌ها در برابر داعش و به ویژه زنان کوبانی از آن جهت برای ما مهم است که آنان به عنوان بخشی از دنیای فرهنگی ایران (نه ایران سیاسی) در برابر ایدئولوژی خطرناک افراط گرایان که خطر بالقوه‌ای برای ما درست کرده‌اند، ایستاده‌اند.
ریشه‌های مقاومت زنان کرد در تاریخ اساطیری
سخنران بعدی خانم دکتر ژاله آموزگار بود که به ریشه‌های مقاومت زنان کرد در تاریخ اساطیری پرداخت و از زاویه اسطوره‌شناسی این موضوع را تحلیل کرد. وی با تکریم دلاوری‌های زنان کرد که برای حفظ خاک خود حماسه آفریدند، اظهار داشت ایزد بانوان متعددی که در تاریخ اساطیری حضور دارند از جمله آناهیتا که معبدش هم در شهر کردنشین کنگاور است، غالبا نماد بردباری، فروتنی، تحمل، دانش، خرد، عدالت، وجدان، راستی، انتخاب درست، و بیش از همه نیرومندی و توانایی هستند. این ایزد بانوان هرگز با صفاتی که نشان دهنده ضعف و شکنندگی باشد، توصیف نشده‌اند. این ایزد بانو‌ها با وجود داشتن ویژگیهای کاملا زنانه، لباسهای مجلل و رنگارنگ و حتی تزئینات و آرایش، همیشه قدرتمند، بلندبالا، پیش رونده و مغلوب کننده هستند. وی سخنان خود را با آرزوی پیروزی برای زنان کرد کوبانی که آنان را «بانوان آزادۀ آزاده‌نژاد» خواند در نبرد با هماوردان و دشمنانشان به پایان برد.
داعش فاصله‌ی حداکثری با زنان را دنبال می‌کند
پس از آن دکتر احمد پاکتچی با گرامی داشت مقاومت قهرمانانه زنان کوبانی دربرابر داعش این پرسش‌ها را مطرح کرد که اولا چرا چنین موفقیتی برای آنان حاصل شد و زمینه‌های فکری وتاریخی چنین اتفاقی چه بود؟ و آیا در مقاومت زنان کوبانی صحبت از جهاد است یا دفاع؟ و اینکه این جنگ آیا جنگ دینی است یا جنگ سکولار و شهروندی؟ ثانیا وقتی سخن از جنگ زنان می‌شود منظورجنگ در کدام جبهه است؟ جنگ به همراه سلفیون یا جنگ بر ضد آن‌ها؟ او به تناسب این پرسش‌ها به طرح دو پرسش محوری دیگر درباب روایات مربوط به جهاد زنان و چرایی پرهیز افراط گرایان از کشته شدن به دست زنان پرداخت.، پاکتچی اظهار داشت که مطا بق روایات، جهاد مرد حضور در میدان جنگ است ولی جهاد زن عبارت از شوهرداری خوب اوست. او با استناد به روایات شیعه و سنی حضور زنان در می‌دانهای جهاد را صرفا در زمان دفاع و برای یاری رساندن به جهادگران در پشت جبهه دانست و تأکید کرد که فقیهان جهاد زنان در میدان جنگ را جایز ندانسته‌اند. اوبر این اساس نتیجه گرفت که دفاع زنان کرد در برابر داعش مقوله‌ای شهروندی است و ارتباطی با جهاد و روایات دینی دارد و کینه داعش از زنان کوبانی را ناشی از تفکری دانست که مطابق آن، این زنان از قوانین دینی خارج شده‌اند.
پاکتچی در ادامه به وجود یک باب مستقل در کتاب صحیح مسلم (از کتب اهل سنت) مبنی بر نهی کردن رسول خدا از کشتن زنان و کودکان در جنگ اشاره کرد و گفت: در کتب فقهی تاکید شده که اگر زنان دشمن به مردان خود کمک کنند مسلمانان اجازه ندارند آنان را به قتل برسانند و حتی اگر مردان دشمن از زنان خود به عنوان سپر استفاده کنند باز هم اسلام اجازه کشتن زنان را نمی‌دهد. اوبا تأکید بر این نکته که سلفی برای مشروعیت بخشیدن به اقداماتش ناچار است به روایات سلف صالح ولو ضعیف استناد کند خاطر نشان کرد اینکه چرا سلفی‌ها به روایات مربوط به کشتن زنان توجهی نمی‌کنند موضوعی است که پژوهشگر را نسبت به ماهیت واقعی آنان دچار تردید می‌کند.
بخش بعدی صحبت پاکتچی درباره چرایی فرار داعش از زنان کرد و ترس از کشته شدن به دست آنان بود. او ضمن رد سخن برخی تحلیلگران غربی که علت این پدیده را نگاه کالایی به زنان می‌دانند، تأکید کرد که علت ترس یا ابای داعش از مقابله با زنان کرد، ریشه در این مسأله دارد که دربرخی روایات از زن به‌عنوان فتنه نام برده شده که در زبان عربی به معنای آزمایش است. به باور آنان آزمودن مردان توسط زنان جزء سخت‌ترین آزمون‌ها است، از این رو سلفی‌ها کمتر خود را در معرض این آزمون یا فتنه قرار می‌دهند. از سوی دیگر در فرهنگ عربی مردی که توسط یک زن کشته شود (قتیل المرأة) پست و مذموم توصیف شده است. پاکتچی بحث خود را با این نتیجه گیری خاتمه داد که در تقابل زنان کرد با داعش و سلفی تندرو، سلفی به سبب تربیت دینی و فرهنگی خود همواره به دنبال فاصله‌ای حداکثری با زنان است و زنان نیز با توجه به ویژگیهای سلفی کمترین قرابت را با او احساس می‌کنند.
جنگ به مثابه فرصتی برای ارضای هویت سلطه‌گر افراطی‌های مرد
سخنران بعدی خانم دکتر شهلا اعزازی بود او که موضوع سخنرانی‌اش را به تناسب نشست به «جنگ به مثابه فرصتی برای ارضای هویت سلطه گر افراطی‌های مرد» اختصاص داده بود از منظر جامعه‌شناسی به مقاومت زنان کرد کوبانی پرداخت. او با ذکر تاریخچه‌ای ازاعمال خشونتهای مردانه به زنان در جنگهای معاصر، جنگ را عملی مردانه و کامل کننده هویت مردانگی خواند و تأکید کرد که در فرهنگ مردسالار، زن «دیگری» است که به هر طریق باید بر او مسلط شد. اتفاقی که در مورد زنان کوبانی افتاده این است که این زنان برای نخستین بار تن به پذیرش نگاه این سلطه گران نداده و در برابر آنان ایستاده‌اند و از این زاویه زنان کرد تهدیدی برای مردانگی داعش و هویت سلطه طلب آن هستند. بنابراین اگر داعش بتواند بر این زنان تسلط یابد به صورت طبیعی احساس ارزشمند بودن و بر‌تر بودن می‌کند. در این نگاه، تسلط بر تن زن به اندازه تسلط بر سرزمین برای داعش ارزشمند و ضروری است. اعزازی در جمع بندی سخنانش گفت که برای نخستین بار در تاریخ، زنان کرد در کوبانی در برابر روند خشونت علیه زنان، تحقیر زنان توسط مردان و تسلط بر سرزمینشان ایستادند و به مردان کمک کردند تا دارای هویتی دیگر شوند و به یک هویت انسانی، برابری خواه و مشارکتی برسند.. هویتی که جنبش‌های زنان همواره دنبال آن بوده‌اند. کوبانی بهترین شاهد برای تجلی همکاری و همراهی برابر مردان و زنان در کنار هم است.
مقاومت زنان کوبانی را از منظر وضعیت و جایگاه زن در جوامع ایلی و عشایری
سخنران بعدی کاوه بیات بود که مقاومت زنان کوبانی را از منظر وضعیت و جایگاه زن در جوامع ایلی و عشایری مورد بررسی قرار داد. او شیوه تولید در جوامع عشایری را عاملی خواند که از گذشته‌های دور سبب شد زنان ایل از نظر پوشش، نوع رفتار با مردان، حقوق و تکالیف و بسیاری صفات دیگر از زنان شهری متفاوت باشند. در نظام زندگی ایلی زنان حقوق و قدرتی برابربا مردان و حتی بیشتر از آنان داشته و‌گاه در مقام رئیس ایل بر مردان هم فرمانروایی کرده‌اند. او با اشاره به اینکه برخی ویژگیهای این فرهنگ کهن درمیان کرد‌ها و سایر مردمان دو سویه زاگرس باقی مانده است، تأکید کرد که در تاریخ همه آن‌ها، زنان قدرتمند زیادی را می‌توان یافت. وی ادامه داد که در حوزه کردی این تلقی سنتی از زن در دوره جدید با اندیشه‌های چپ که در کردستان رواج یافت، ترکیب شد و چهره متفاوتی برای زن کرد درست کرد که اوج آن را در کوبانی می‌توان دید. او با نقد تصویری که از زنان کرد کوبانی و رابطه برابر و آزاد آنان با مرد‌ها که در رسانه‌های جهانی خلق شده، آن را تا حدودی تبلیغاتی و متفاوت با واقعیتی دانست که در متن احزاب کردی به ویژه در حوزه جغرافیایی مقاومت فعلی وجود دارد.
ریشه‌های فرهنگی مقاومت زنان کرد در هویت کهن آریایی و ایرانی
پس از آن نوبت به دکتر جعفری دهقی رسید تا از ریشه‌های فرهنگی مقاومت زنان کرد در هویت کهن آریایی و ایرانی سخن بگوید. او در پاسخ به این پرسش که چرا چنین مقاومتی در کوبانی رخ داد، ریشه‌های آن را در هویتی فرهنگی دانست که از دیرباز در جهان ایرانی وجود داشته است. او بخشهایی از این فرهنگ را ذکر خردمندی، جنگاوری و فرمانروایی زنان در متون دینی و تاریخی ایران باستان معرفی کرد. او در خاتمه با ذکر نام شمار زیادی از زنان جنگاور، خردمند و فرمانروا در شاهنامه، مقاطع مختلف تاریخ ایران باستان و متون دینی کهن، مقاومت زنان کوبانی را تداوم این سنت خواند.
در این سمینار علاوه بر سخنرانان مشهور و برجسته، شماری پژوهشگر جوان از میان بانوان سخنرانی کردند وهر یک از منظرخاص خود به پدیده مقاومت زنان کوبانی پرداختند. البته نکته تأسف آور این بود که همانند بسیاری از سمینار‌ها، بسیاری از بزرگان و اساتید پس از اتمام سخنرانی خود جلسه را ترک کرده و منتظر نماندند تا به سخنان جوانان گوش دهند. حال آنکه آنان هم برای سخنرانی خود ساعت‌ها وقت گذاشته و تحقیق کرده و مشتاق آن بودند که پس از شنیده شدن سخنانشان نقد و نظر تصحیحی و تکمیلی استادان و بزرگان این عرصه را بشنوند.
نخستین سخنران این بخش خانم آلاله ورجینی بود که با توجه به عنوان پایان نامه کار‌شناسی ارشدش (حقوق زن در ایران باستان) از منظر حقوقی به مقاومت زنان کرد پرداخت و سعی کرد نکته‌های نغزی را از برابری حقوقی زن و مرد در تاریخ باستان و حضور همانند آنان در عرصه‌های اجتماعی و نظامی برای حاضران بیان کند.
وی یکی از مهم‌ترین نمونه‌های رعایت تساوی حقوق بین زن و مرد را اجازه انتقال سلطنت از پادشاه به دختر دانست که نشاندهنده باور عمیق فرهنگ ایرانی به توانایی وقدرت زن در اداره یک سرزمین بود. یکی از نخستین نمونه‌های این انتقال، در زمان آستیاگ آخرین پادشاه ماد رخ داد که دخترش همسر کوروش بود و یونانی‌ها و رومی‌ها تا مدت‌ها کوروش، کمبوجیه و سایرهخامنشیان را به این اعتبار شاهان مادی می‌خواندند.
دیگر اینکه زن کالایی برای خرید و فروش به شمار نمی‌رفت. کوچک شمردن زن در فرهنگ ایران باستان کرداری زشت و گناه بزرگ شمرده می‌شد و بسیاری از دختران همانند پسران به سوارکاری، تیراندازی، شکار و... می‌پرداختند
ورجینی اضافه کرد که در دوران هخامننشی پسر با ورود مادر با احترامی خاص از پای برمی خاست و تا مادر به او اجازه نشستن نمی‌داد، نمی‌نشست حتی شاه بزرگ نیز برای ملکه مادر احترامی بی‌نظیر قایل بود در کلیه مراسمی که مادر حضور داشت زیر دست او می‌نشست. شاهان به فرزندان خود توصیه می‌کردند که وقتی شاه شدند سخن مادر خود را حتما بپذیرند و از آن عدول نکنند. وی در خاتمه بسیاری از ویژگیهای زنان کردی را که علیه داعش می‌جنگند مشابه همجنسان آنان در ایران باستان خواند.
ترس داعش و افراط گرایان دینی از زنان و دیگری ترس زنان از خشونت افراط گرایان
سخنران بعدی خانم سعادت پیرانی بود که به مقایسه دو نوع ترس پرداخت. یکی ترس داعش و افراط گرایان دینی از زنان و دیگری ترس زنان از خشونت افراط گرایان. به گفته او متعصبهاى داعشى هرچند یکی از آرزو‌هایشان شهادت و در نتیجه رفتن به بهشت و رسیدن به حوریان بهشتی است ولی در همان حال از این مى ترسند که کشته شدن به دست یک زن، آن‌ها را از هفتاد و دو حورالعین بهشتى محروم سازد. از سوى دیگر اگر یکی از هفت هزار زن کرد، که بازدارنده اصلى ورود داعش به شهر کوبانى سوریه بودند و نیز زنان پیشمرگ اقلیم کردستان به دست داعش اسیر شود به شکل وحشیانه اى شکنجه و کشته مى شود، به همین دلیل اغلب زنان کرد تا آخرین نفس و آخرین تیرى که در ترکش دارند مقاومت مى کنند تا مبادا اسیر داعش شوند. آن‌ها آخرین گلوله را در سلاح هاى خود نگه مى دارند تا در صورتى که داعش وارد شهر شود مانع اسیر شدن خود به دست آنان شوند و بدین ترتیب با کشتن خود، مرگ شجاعانه را بر اسارت ترجیح می‌دهند.
وی ادامه داد که خشونت جنسیتى و جنسى مانند وضع قوانین غیر انسانى در مورد زنان، به فروش رساندن آن‌ها، شکنجه، قربانى تجارت انسان شدن، بردگى و تجاوز جنسى، ازدواج اجبارى، باردارى اجبارى، مورد هدف سلاح قرار گرفتن، شاهد مرگ عزیزان بودن و یا دیدن خشونت ورزى با خویشان از جمله ریشه هاى ترس زنان از این گروه هاى تندرو است. شاید به همین دلیل است که زنان کرد ترجیح مى دهند با شلیک آخرین گلوله به خود، مانع اسیر شدن به دست داعشى‌ها شوند.
آخرین سخنران این نشست خانم مریم فرزانه بود که با توجه به مطالعات و پژوهشهای گسترده‌اش در حوزه تاریخ و فرهنگ زنان کرد، حرکت زنان کوبانی را آغازگر تاریخ جدیدی برای زنان کرد به طور خاص و همه زنان خاورمیانه به شکل عام دانست. او درباره علت چنین پدیده‌ای به این نکته مهم اشاره کرد که کوبانی و زنان کرد اولین میدان جنگ افراط گرایان سلفی با زنان نیست. بلکه پیش از آن در افغانستان، پاکستان، سومالی، عراق و این اواخر بوکوحرام در نیجریه افراط گرایان جنایات بزرگی در حق زنان انجام دادند. در افغانستان مانع ورود آنان به عرصه عمومی شدند. در پاکستان، برخورد آنان با ملاله یوسف زای مشتی از خروار جنایاتشان بود. در نیجریه دختران نوجوان را از مدرسه ربودند و با این استدلال که آنان حق تحصیل ندارند به کنیزی و عقد اجباری خود در آوردند. در همه این نمونه‌ها، در هیچ نقطه‌ای زنان به شکل سازمانی، صنفی و هدفمند، مقاومتی زنانه را در برابر آنان بروز ندادند. شاید یکی از دلایل گسترش جنایات افراطیون در برابر زنان همین انفعال و سکوت زنان در میدان واقعی مبارزه بود.
وی نتیجه گرفت که برای نخستین بار در تاریخ، زنان کرد در کوبانی بدون سازماندهی دولتی و به شکلی مردمی زیر بار ظلم و خشونت افراط گرایان نرفتند، خود اسلحه به دست گرفتند و در صف مقدم جنگ، چشم در چشم داعشیان با آنان جنگیدند و نکته مهم آن بود که داعش تاکنون شکست ناپذیر را شکست دادند و اسطوره شوکت و هیبت آن را در انظار جهانیان و حتی پیروان داعش شکاندند. از این نظر بی‌تردید تاریخ زن خاورمیانه پس از کوبانی با تاریخ پیش از آن متفاوت خواهد بود.
نظرات